ทุติโย ภาโค

[1]

ธนสฺส ทุพฺพิธํ กิจฺจํ,

ปาเปติ อุณฺณตํ ธนิํ;

อธนิํ โอณตํ โลเก,

สญฺจิเน เตน ตํ ธนํฯ

[2]

วฏฺฏเต สตตํ สีฆํ,

กาลจกฺกํ อวาริตํ;

เตน ฆฏี ทินํ มาโส,

วสฺโส ภวตฺย จีรโตฯ

[3]

สตฺตุนา น หิ สนฺเธยฺย,

เอกทา โส ภยํ กโร;

สุตตฺตมปิ ปานียํ,

สมยเต นุ ปาวกํฯ

[4]

วิชหํ ปกติํ โย หิ,

วิกติํ ปุน คจฺฉติ;

สภาเวน อากาเรน,

วิปฺปลฺลาสํ ส คจฺฉติ;

สํสุมาร คตา โคธา,

ยถา ถี ปุมเวสิกาฯ

[5]

ปกฺขํ ลทฺธาน อุฑฺเฑนฺติ,

อุปจิกา หิ วมฺมิกา;

นิกฺขนฺตา มรณํ ยนฺติ,

อุปฺปตา นิปฺปตํ คตาฯ

[6]

สพฺพํปิยสฺส ทชฺเชยฺย,

นิสฺเสสํ ปิยมานสํ;

สทฺธาจิตฺตํ ตุ โน วิญฺญู,

สทฺธายิโก ปกฺขลิโตฯ

[7]

สกฺโกติ ลงฺฆิตุํ พฺยามํ,

มหุสฺสาเหน โย หิ โส;

ตทฑฺฒํ อนุสฺสาเหน,

โนสฺสาโห เตสุ โถมิโต;

มหุสฺสาโห ทุกฺโข โลเก,

อนุสฺสาโห สทา สุโขฯ

[8]

ทุกฺขมํ อกฺขมนฺโต โย,

ปิฏฺฐิการีจ ทุกฺกรํ,

กทา ลเภยฺย โส โลเก,

สุขมํ สุกรํ มุธา;

ปจฺจกฺขญฺหิ โส กเรยฺย,

ทุกฺขมญฺจาปิ ทุกฺกรํฯ

[9]

อนคฺโฆ มนุสฺโส โลเก,

โตสนาโปสนาทินา;

เตน โส มหคฺฆํ กมฺมํ,

กเร โลกหิตายุตํฯ

[10]

วาเตน นปฺปภิชฺชนฺติ,

นินฺนา เวฬู กสา นฬา;

ยถาวาตํ นคจฺฉนฺติ,

ตถา จเร ชเน กทาฯ

[11]

ปุรโต จ ปจฺฉโต เจ,

นิสฺสโย นตฺถิ ปสฺสโต;

อธิกํ วีริยํ โหติ,

อตฺตนาโถ ตทา ภเวฯ

[12]

ขณํ อาขุพิลํ สีโห,

ปาสาณสกลากุลํ;

ปปฺโปติ นขภงฺคํวา,

ผลํวา มูสิโก ภเวฯ

[13]

มคฺคมุฬฺหา ชนา อนฺธา,

อมคฺคา มคฺคสญฺญิโน;

ตเถว ทุปฺปญฺญา มุฬฺหา,

ตถตฺถํ นาว พุชฺฌเรฯ

[14]

ปิยรูปํ วีรรูปํ,

ทุวิธา รูปสมฺปทา,

นาริํ อิจฺเฉ ปิยรูปิํ,

ปุริสํ วีรรูปกํฯ

[15]

ปชฺชลนฺติ หิ ขชฺโชตา,

ปกฺขจาลนกมฺมุนา;

กุสิตา สุปิตา เนเต,

ตถา ชนาปิ กมฺมิกาฯ

[16]

กุมฺมสงฺโกจโมปมฺย ,

นิคฺคหมปิ สํขเม;

ปตฺตกาเล ตุ นีติญฺโญ,

กณฺหสปฺโปว อุฏฺฐเหฯ

[17]

ภกฺขเสสํ นขาทนฺติ,

สีหา อุนฺนตเจตสา;

ปรํปิ นปณาเมนฺติ,

วุทฺธิกามา ตถา จเรฯ

[18]

น ว วสฺโส สมุปฺปนฺโน,

ขีโณ ปุราณหายโน;

นววสฺเส นวา เมตฺตา,

ภาวิตพฺพา หิเตสินาฯ

[19]

สนฺตาปยนฺติ กมยาปฺยภุชํ น โรคา,

ทุมฺมนฺตินํ กมุปยนฺติ น นีติโทสา;

กํ สฺรี น มานยติ กํ น จ หนฺติ มจฺจุ,

กํ ถีกตา น วิสยา ปริปีฬยนฺติฯ

(วสนฺตติลกาคาถาฯ)

[20]

(ก) พฺยามมตฺเตน ทณฺเฑน,

โยลุมฺพฺย อุทกํ มิเน;

อคมฺภีรํ คมฺภีรํวา,

อคาเธ มญฺญิ คมฺภีรํฯ

(ข)

ตถา มนฺโท สญฺญาเณน,

อคาเธ มญฺญิ ปณฺฑิตํ;

สมาสมํ น ชานาติ,

พหฺวปฺปํ ติกฺขมนฺทตํฯ

[21]

ทุฏฺฐกมฺเม สงฺคมนฺติ,

เฉกกมฺเม จ โน อิธ;

มจฺจุํ วหนฺติ สีเสน,

เต มุฬฺหา มุฬฺหสงฺคมาฯ

[22]

ทุวิโธ สงฺคโม โลเก,

อุชุโก กุฏิโล ภเว;

อุชุโกว ปสํเสยฺโย,

โนหฺยญฺโญ สาชสงฺคโมฯ

เต อิมินา อุปาเยน สมคฺคา สมฺโมทมานา มหา ภิตฺติปิฏฺฐิกาย วสนฺติฯ (มโหสธชาตก อฏฺฐกถา)

[23]

ยูถิกา ปุปฺผเต โนหิ,

สิญฺจิตาปิ ปุนปฺปุนํ;

ปุปฺผเต สมฺปตฺเต กาเล,

เอวํ ธาเรถ วีริยํฯ

[24]

ธนุจฺจโย ธนกฺเขโป,

ทุวิธา หิ ธนากติ;

ธนุจฺจเย นโย อตฺถิ,

ธนกฺเขปมฺหิ โน อิธฯ

[25]

อมาตา ปิตรสํ วฑฺฒํ,

ชูตการญฺจ จญฺจลํ;

นาลเปยฺย วิเสสญฺญู,

ยทิจฺเฉ สิทฺธิ มตฺตโนฯ

หลิทฺทิราคํ กปิจิตฺตํ,

ปุริสํ ราควิราคินํ;

เอทิสํ ตาต มาเสวิ,

นิมฺมนุสฺสํปิ เจ สิยาฯ

[26]

คุณา คุณญฺญูสุ คุณา ภวนฺติ,

เต นิคฺคุณํ ปตฺวา ภวนฺติ โทสา;

อาสาทฺยโตยา ปภวนฺติ นชฺโช,

สมุทฺรมาสชฺช ภวนฺตฺยเปยฺยาฯ

(อุปชาติคาถา)

[27]

สิลารูปํ นิมฺมินนฺติ,

โกฏฺเฏตฺวาน ปุนปฺปุนํ;

โกฏฺฏโกว ตถา พาลา,

สาธุํ โอวชฺช นิมฺมิตาฯ

จาณกฺยนีติลา คาถา

ลาลเน พหโว โทสา,

ตาฬเน พหโว คุณา;

ตสฺมา ปุตฺตญฺจ สิสฺสญฺจ,

ตาฬเย น จ ลาลเยฯ

[28]